Mystiek in Venlo - Een reis naar jezelf

Toen mij werd gevraagd deze blog over Mystiek, de nieuwste tentoonstelling in het Limburgs Museum te schrijven, was ik er al geweest. Tijdens de opening van deze imposante, driedelige expositie voerde ik er een dansend ritueel uit. Te midden van de pracht en praal bewoog ik als haast in trance door mijn eigen energetische cirkel. Enkele honderden mensen liepen voorbij, mij aanschouwend als een kunstwerk; onderdeel van het geheel.

“Schitterend”, “Werkelijk fantastisch werk!” en “Vooral de video’s van Julius von Bismarck spraken me écht aan” zijn enkele opmerkingen van de opening die ik me herinner. Waar waren de genodigden van die avond naar op zoek? Naar mooie kunst, een goed gecureerde expositie of ontstijgen uit de werkelijkheid, waar ‘mystiek’ velen aan doet denken? Alle drie deze verlangens worden vervuld in deze bijzondere tentoonstelling, nog te zien t/m 19 maart 2023 in het Limburgs Museum te Venlo.

Mystiek

Een aantal weken na de opening keerde ik terug naar het museum om de tentoonstelling opnieuw te bekijken. Wat me opviel was dat de eerste ruimte, die met Mystiek te maken had, een yogaruimte bleek die ik niet eerder had gezien. Ik ging naar binnen en werd meteen rustig van de matjes op de grond en de zitpoefjes in de hoek. Ik ben alleen. Op een groot scherm aan de muur begeleidt een yogadocente je door een pranayama ofwel ademhalingstechniek en een korte practice. Ik twijfel niet en ga lekker zitten om te genieten van dit moment. Yoga is een duidelijk spiritueel voorbeeld uit het dagelijks leven en een mooi beginpunt van de tentoonstelling dat zegt: mystiek zit ook in jou.

Dat het mystieke in Limburgs bloed zit mag duidelijk zijn. Velen van ons zijn katholiek opgevoed en waren of zijn onderdeel van een kerkgemeenschap. Natuurlijk is mystiek meer dan dat, maar de centrale plek van religie in Limburg maakt de relatie tot het hogere onderdeel van ieders bestaan, of je er nu in gelooft of niet.

Rituelen, het eerste deel van Mystiek, laat zien hoe rijk wij zijn aan religieuze kunst met een schitterende mix van oud werk uit o.a. het archief van het Limburgs Museum én eigentijdse kunst van bijvoorbeeld Les Deux Garçons en Julius von Bismarck. Terwijl ik dit alles tot mij neem, hoor ik koorliederen uit de 12^e eeuw van Hildegard von Bingen. Voor haar was muziek de weg naar God. Voor de Limburgse kunstenaar Luc Peters is het goddelijke er ook, maar vooral in de kerk waar een typische, serene sfeer en geur hangt die we allemaal herkennen. Zijn totems, die samengesteld zijn uit losse delen, hebben de ogen gesloten; wellicht vinden zij God in zichzelf.

Deze ruimte laat zien dat rituelen en het daarmee streven naar verheerlijking een onderwerp en inspiratie is van alle tijden en alle kunstvormen.

Verstilling

Ik ben stil als ik aankom bij de tweede, donkere ruimte getiteld: Verstilling. Net als die typische sfeer in de kerk, hangt hier ook iets in de lucht. De duisternis in combinatie met de vaak witgrijze kunst laten de stilte zwaar om je heen hangen. Je kunt ‘m bijna voelen. Een quote van Edith Stein aan de muur zegt: Wanneer je gezamenlijk de diepte in gaat, zie je ook de kleine dingen in een grote samenhang. Hier een verklaring waarom de relatief ‘sobere’ kunst met weinig kleur zo’n intense impact op me heeft.

Dan kom ik bij mijn favoriete werk van Mystiek: ’Staging Silence’ (2019). In deze 44 minuten durende video van Hans Op de Beeck bouwen handen fictieve, melancholische landschappen op, om ze vervolgens weer af te breken. Het beeld wordt op praktische wijze gecreëerd, maar de beelden van verlaten steden en sommige haast absurde interieurs die ontstaan laten een leegte in je achter. Het maakt ons bewust dat de omgeving vergankelijk is, het moment maar tijdelijk. Machtig mooi.

En dan is daar Extase, de laatste ruimte van de tentoonstelling. Rood is de overheersende kleur die me direct aan bloed en stiergevechten doet denken. Ironisch genoeg is het laatste werk in deze zaal ‘Bullfighters’ (1994) van Rineke Dijkstra, wederom een Limburgse kunstenaar. Waar Rituelen en Verstilling me in een bijna meditatieve stand brachten, vind ik deze ruimte met haar carnavalskostuums en kleuren veel tastbaarder: dit is wat mensen doen om die extase te bereiken. Ook hier hangen enkele juweeltjes uit de collectie van het museum waaronder ‘De zalige Dionysius de Kartuizer in een aureool’ (c. 1533) en ‘De Judaskus’ (1949).

Als ik de deur van Mystiek achter me dicht laat vallen, voel ik dat ik niet alleen aanschouwd, maar ook doorvoeld heb wat het mystieke in mij is. Het is de ervaring van deze tentoonstelling die me bijblijft terwijl ik uit het raam van de trein naar Limburg staar en trots ben op haar erfgoed.

Naast de reguliere tentoonstelling organiseert het Limburgs Museum ook enkele activiteiten in thema. Je kunt gratis meditaties en yogalessen bijwonen (bij bezit museumticket en let op: je moet reserveren) en er zijn rondleidingen en tarotleggingen. Ook zijn er lezingen, zowel in het museum als op enkele bijzondere locaties. Kijk hier voor een overzicht van alle activiteiten.

Meer verhalen uit Venlo